بررسی مقاومت به شوری در نهال برخی گونه های درختی مناسب جنگلداری شهری

شور شدن خاک ها یکی از اصلی ترین موانع پیش روی توسعه، خصوصاً در نواحی خشک و نیمه خشک است و پساب های شهری، کشاورزی و صنعتی، بخصوص در مناطق پرجمعیت، شور شدن خاک ها را تشدید کرده اند. کشت گونه های مقاوم گیاهی یکی از کم هزینه ترین روش های مقابله با این مشکل است و در کنار خصوصیاتی چون سایه گستری و مقاومت به آلودگی هوا، توانایی درختان در تحمل شوری یکی از فاکتورهای است که هم اکنون مورد توجه مدیران جنگلداری شهری قرارگرفته است. پژوهش حاضر واکنش چهارگونه از متداول ترین درختان شهری: افرای زینتی (acer negundo)، زبان گنجشک (fraxinus angustifolia)، اقاقیا (robinia pseudoacacia) و سروخمره ای (platycladus orientalis) را پس از کشت در محیط های شور، مطالعه کرده است. این نهال ها طی یک آزمایش گلدانی- گلخانه ای، با محلول های مختلف نمک طعام، به عنوان اصلی ترین عامل شوری در خاک های کشور، در پنج سطح شوری صفر، 40، 80، 120 و 160 میلی مول درلیتر (م.م.ل) به مدت سه ماه از طول دوره رشدشان آبیاری شدند و فاکتورهای مختلف رشدی و فیزیولوژیک آن ها در طول این دوره اندازه گیری شد. نتایج نشان دادند که در مجموع گونه اقاقیا قدرت زنده مانی و دوام بیشتری را داشت. مثلاً این گونه برخلاف دو نهال پهن برگ دیگر که کاهش رشد میان گره (از40 میلی مول برای افرای زینتی و زبان گنجشک) را نشان دادند، هیچ تفاوتی در تیمارهای مختلف شوری نشان نداد. باوجود ثابت ماندن افزایش رشدقطری و وزن ساقه در اقاقیا، این دو فاکتور به ترتیب در شوری های 40 و 40 م.م.ل برای افرای زینتی، 120 و 40 م.م.ل برای زبان گنجشک و 40 و 40 م.م.ل برای سروخمره ای کاهش یافتند. ضمن اینکه با افزایش شوری تنها در برگ های اقاقیا برخلاف سه گونه دیگر (از 120، 120،40 م.م.ل به ترتیب برای افرای زینتی، زبان گنجشک و سروخمره ای)، میزان سدیم افزایش نیافت. افزایش مقدار پتاسیم نیز تنها در برگ های اقاقیا (از160 م.م.ل) اتفاق افتاد. برخی از نتایج نیز در گونه های مختلف متفاوت بود. مثلاً با وجود ارتفاع بیشتر نهال های افرای زینتی و سروخمره ای، با افزایش شوری کاهش رشد طولی در این گونه اتفاق افتاد. نسبت na+/k+ نیز به ترتیب از شوری های120 و 40 م.م.ل تنها برای دوگونه زبان گنجشک و سروخمره ای افزایش یافت و یا با افزایش شوری، میزان کلسیم تنها در برگ های افرای زینتی افزایش یافت (از80 م.م.ل) و میزان منیزیم در برگ های هیچ گونه ای تغییر نکرد. در کوتاه مدت، سرعت و میزان فتوسنتز گونه های پهن برگ در تمام سطوح شوری ثابت ماند و تنها سرعت تعرق در افرای زینتی (از40 م.م.ل) و اقاقیا (از160م.م.ل) کاهش یافت. با افزایش شوری نیز در تمام گونه های پهن برگ، از تعداد برگ های بالغ، جوان و گره جدید کاسته و بر نرخ زرد شدن برگ ها افزوده گردید. به عنوان یکی از اولین تحقیقات گلخانه ای درباره اثر شوری بر درختان شهری دنیا، در متن پایان نامه اطلاعاتی نیز درباره تغییر مقدار و هدایت الکتریکی زه آب در شوری های مختلف و همچنین نیاز آبشویی این چهار گونه در اختیار خواننده قرار داده شده است.